Gminy obszaru LGD Puszcza Białowieska - Puszcza Białowieska - Zwolnij Naturalnie - Kleszczele

Gmina liczy ok. 2889  mieszkańców (stan na dzień 31.12.2010 r.), z tego ok. 1 442 zamieszkuje w Kleszczelach. Gmina Kleszczele zajmuje obszar 142 km². W gminie użytki rolne i grunty pozostałe zajmują 63 % powierzchni, natomiast lasy i grunty leśne stanowią ok. 37 % powierzchni gminy.

Teren gminy jest w całości łagodnie ukształtowany, chociaż w wielu miejscach urozmaicony grupami niewysokich wzniesień i płytkich obniżeń. Północno - wschodnia część gminy jest równiną gliniastą, urozmaiconą przez liczne wzgórza czołowomorenowe. Najbardziej rozległą formą morfologiczną jest morena czołowa składająca się z kilku wzgórz w okolicy Dobrowody. Drugim elementem morfologicznym gminy jest dolina Nurca będąca płaskim i zatorfionym obniżeniem. Między miejscowościami Pogreby na zachodzie i drogą Kleszczele - Połowce na wschodzie występują pagórki kemowe. Nieco dalej na południe występują dwa ciągi wzgórz ozowych. Ciągną się od miejscowości Gruzka, poprzez Dasze do Czeremchy.

Sieć rzeczną gminy stanowi rzeka Nurzec wraz z dopływem Dobrowódka, rzeka Policzna oraz Biała. Pod względem hydrograficznym obszar gminy należy w 79 % do dorzecza Bugu i położony jest w obrębie zlewni Nurca. Pozostały obszar należy do dorzecza rzeki Narew i położony jest w obrębie zlewni rzeki Białej. Rzeka Nurzec odgrywa istotną rolę w gospodarce wodnej gminy i na jej cieku w 2002 r. zakończono budowę zbiornika wodnego - Repczyce o powierzchni 10 ha lustra wody.

Główną dziedziną gospodarki jest rolnictwo z przewagą sektora gospodarki indywidualnej. W przeważającej części są tu gospodarstwa małe o pow. 3 - 8 ha prowadzące wielokierunkową produkcję. Kleszczele stały się ośrodkiem rozwoju drobnego przemysłu oraz pełnią funkcję obsługi ludności gminy. Gmina jest zwodociągowana w 98 %. W Kleszczelach funkcjonuje oczyszczalnia ścieków oraz sukcesywnie rozbudowywana jest sieć kanalizacyjna.

Gmina Kleszczele jest członkiem Stowarzyszenia Gmin Puszczy Białowieskiej oraz Euroregionu Puszczy Białowieskiej obejmującego swym zasięgiem gminy Stowarzyszenia po stronie polskiej oraz tereny przygraniczne po stronie białoruskiej.

Gmina Kleszczele położona jest na Równinie Bielskiej w południowo – wschodniej części województwa podlaskiego, w obszarze Zielonych Płuc Polski. Od wschodu teren gminy przylega do granicy Państwa, od południa graniczy z gminami Czeremcha i Milejczyce, od zachodu z gminą Boćki, od północy z gminami Orla i Dubicze Cerkiewne.

Według  fizyczno – geograficznej regionalizacji Polski gmina położona jest w podprowincji Wysoczyzny Podlasko – Białoruskiej, makroregionie Niziny Północno – Podlaskiej i mezoregionie Równiny Bielskiej.

Tereny gminy wyróżniają szczególne walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe. Lasy wschodniej części obszaru gminy stanowią łączność z Puszczą Białowieską. Gmina położona jest na styku kultur ukraińskiej, polskiej i białoruskiej. Ta różnorodność przejawia się w folklorze, architekturze i wyznaniu religijnym lokalnej społeczności.

Siedzibą administracyjną jest miasto Kleszczele oddalone od Białegostoku o 75 km oraz 25 km od Hajnówki – siedziby powiatu. Przez gminę przebiegają linie kolejowe Siedlce – Siemianówka i Siedlce - Białystok oraz droga krajowa do przejścia granicznego z Białorusią w Połowcach oddalonego od Kleszczel o 12 km.

Historia:

Historia gminy związana jest nierozerwalnie z miastem Kleszczele, jednak pierwsze ślady osadnictwa odkryto na terenie gminy w okolicy miejscowości Toporki. Tereny obecnej gminy należały do połowy XIV w. do Rusi, później zaś weszły w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od czasów Unii Polski z Litwą należały do dóbr Królewskich, których ośrodkiem były Kleszczele.
Nazwa Kleszczele pojawiła się w dokumentach już w XV w., a prawa miejskie miejscowość uzyskała w 1523 r. z przywileju króla Zygmunta Starego. Do XVI w. miejscowość zamieszkiwała wyłącznie ludność pochodzenia ruskiego, która napływała z Wołynia od wczesnego średniowiecza. W XVI w. istniały w Kleszczelach dwie prawosławne cerkwie parafialne: p.w. św. Jerzego i p.w. św. Mikołaja, należące do diecezji włodzimierskiej ze stolicą we Włodzimierzu Wołyńskim. Okres panowania litewskiego zapoczątkował proces zmiany sytuacji etnicznej i wyznaniowej. W rozwój miasta, a szczególnie umocnienie religii rzymsko — katolickiej, dużo wysiłku włożyły królowa Bona, żona Zygmunta Starego, oraz królowa Anna, żona Stefana Batorego. W 1533 r. królowa Bona wykupiła z rąk kanclerza Olbrachta Golsztołda m.in. Kleszczele, otrzymując je w dożywotnie władanie. Z inicjatywy królowej Bony przeprowadzono pomiarę włóczną, która przyniosła duże zmiany w procesie zasiedlania podlaskich królewszczyzn. W jej wyniku zlikwidowano wiele małych osad tworząc duże, zwarte wsie. Dla Kleszczel wymierzono 5 wsi — przedmieść (Dobra Woda, Babicze-Kuzawa, Trubianka, Nurzec-Czeremcha, Kośna-Daszewicze). W roku 1544 Bona założyła kościół parafialny łaciński p.w. św. Zygmunta i na jego uposażenie oddała targowe od rzemieślników. Natomiast królowa Anna w 1581 r. udzieliła miastu pozwolenia na zbudowanie ratusza z postrzegalnią, szynkiem i wagą. W tym samym czasie miasto otrzymało drugi przywilej - prawo używania pieczęci z herbem (baranek z chorągiewką oraz napis: SIGILLUM CIVITATIS KLESZCZELOWIENSIS). W tym okresie miasto liczyło ok. 2.300 mieszkańców trudniących się przeważnie rzemiosłem, handlem oraz sprzedażą chmielu.
Po zawarciu unii brzeskiej w 1596 r. prawosławni parafianie kleszczelowscy przez dłuższy czas pozostawali przy wierze ojców. Dopiero od 1633 r. cerkiew p.w. św. Mikołaja została przekształcona w unicką.
W literaturze znajdują się wzmianki o istnieniu huty szkła w 1758 r. Wielki rozwój miasta przerwały wojny szwedzkie oraz pożar w 1777 r., po którym ze 181 domów pozostało tylko 13, ale już źródła z 1794 roku podają, że miasto liczyło 270 domów.
Do III rozbioru Polski miasto należało do ziemi bielskiej w woj. podlaskim, a za czasów pruskich do powiatu bielskiego w departamencie białostockim. Mieszkańcy zajmowali się głównie rolnictwem. Kleszczele słynęły z plantacji chmielu, który eksportowano do Królewca. Po III rozbiorze Polski tereny te znalazły się w granicach Prus. Po podpisaniu traktatu pokojowego w Tylży w 1807 r., aż do wybuchu I wojny światowej, należały do Cesarstwa Rosyjskiego. Okres panowania carskiego spowodował powrót od 1839 r. ogółu podlaskich Rusinów do kanonów Cerkwi prawosławnej wprowadzając jednocześnie rosyjską otoczkę obrzędowo - kulturową widoczną szczególnie w rosyjskiej wymowie cerkiewnosłowiańskich tekstów liturgicznych, głoszeniu kazań w języku rosyjskim oraz w formach architektonicznych cerkwi budowanych w II połowie XIX w. W tym okresie wymurowano cerkwie w Kleszczelach p.w. Zaśnięcia NMP oraz Kośnej p.w. św. Mikołaja. Pochodzące z panowania rosyjskiego oznaki zewnętrznego życia religijnego w cerkwi prawosławnej pozostały do dziś. W drugiej połowie XIX w. w centrum miasta Żydzi wznieśli synagogę. Do dzisiejszych czasów zachowały się pozostałości cmentarza żydowskiego, położonego za zabudową w niedalekiej odległości od drogi prowadzącej do Czeremchy.
W 1910 r. wybudowano rzymsko - katolicki kościół parafialny p.w. św. Zygmunta Burgundzkiego, który funkcjonuje również obecnie.
W czasie I wojny światowej w 1915 r. w wyniku ewakuacji ludności prawosławnej w głąb Rosji liczba mieszkańców zmalała. We wrześniu tego roku na skutek działań wojennych została rozbita cerkiew p.w. św. Mikołaja. Ocalała dzwonnica, która od 1937 r. spełnia rolę kaplicy. Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości obszary te znów znalazły się w granicach państwa polskiego. Podczas pożaru miasta w 1924 r. spłonęła cerkiew p.w. św. Jerzego. W miejsce dawnej cerkwi w 1998 r. wybudowano kapliczkę pod wezwaniem św. Jerzego.
W czasie II wojny światowej miasto uległo kolejnym zniszczeniom, a ludność w znacznym stopniu wymordowano. Wyzwolenie Kleszczel nastąpiło 20 lipca 1944 r. przez 65 Armię Frontu Białoruskiego. Przez cały okres powojenny ludność wiejska była narażona na działania różnego rodzaju formacji partyzanckich oraz band o charakterze rabunkowym.
Po II wojnie światowej Kleszczele nie odzyskały już dawnej świetności i utraciły w 1950 r. prawa miejskie. W końcu lat pięćdziesiątych oddano do użytku łaźnię miejską jako jedną z pięciu w województwie. W latach sześćdziesiątych powstało szereg inwestycji, jak odkryty basen kąpielowy, który po generalnym remoncie funkcjonuje obecnie, remiza strażacka, wodociąg w Kleszczelach oddany do użytku jako jeden z pierwszych w województwie. W Kleszczelach funkcjonowały cegielnia oraz zakład betoniarski, wytwarzające wyroby na potrzeby lokalne i poza teren Gromady. W ramach corocznych akcji „Zielona Niedziela” zalesiono w latach sześćdziesiątych ok. 1000 ha nieużytków. Kleszczele słynęły w owym czasie z uprawy fasoli, ogórków oraz wyrobów garncarskich.
Powstanie w 1990 r. samorządów terytorialnych oraz ponowne nadanie w 1993 r. praw miejskich stworzyły kolejną szansę rozwoju miasta i gminy.